لە تەعریبەوە بۆ تەغریب

بەم دواییە دیسکۆرسێکی موتوربەکراو بە غەرب لەئارادا هەیە کە داوای بە فرەییکردنی کوردستان و وازهێنان لە ڕاسیزمییەت دەکات، ئەم پرسە پرسێکی قووڵ و گرنگە خوێندنەوەیەکی مێژوویی و فەلسەفی و سیاسی قووڵی پێویستە، تەنها ئەوەندە بەس نییە چەند ساڵێک ژیانکردن لەنێو وڵاتانی غەربدا بێین حوکمی سەرپێی لەبارەوە بدەین

ئەم پێڕە داوای ئەوەمان لێدەکەن کەئێمەش مۆدێلەکانی لەندەن و پاریس و بەرلین دووپات بکەینەوە، ئەمەش لە سەرسامبوونێکی ئایدیاڵیەوە بە غەرب سەرچاوە دەگرێت نەک لە خوێندنەوەیەکی ورد و قووڵ.

 ئاخر بزوتنەوەی ڕاسیزم لە قوڵایی ئەوروپاوە سەریهەڵداوە و تا ئەم ساتەش کە لەبارەیەوە دەدوێین بەتاوان ناسێنراوە بەڵام هێشتا جێی مەترسیە و هەڕەشەی جددیە، راسیزم  بریتیە لە سیستەمێک لە ( باوەڕ) و ( کردار) لەسەر بناغەی جیهانبینی و مرۆڤبینی و ئایدیۆلۆژیایەکی تایبەت بنیات نراوە، کە پێی وایە مرۆڤەکان، بەپێی رەنگی پێست و جیاوازی دیاردە کلتورییەکانیان وەک داب و نەرێت، زمان، ئایین و مێژوو جیاوازییان هەیە و رەگەزێک لە رەگەزێکی تر لەبان ترە. ئەم تیۆرییە، باس لە پەیوەندی (رەگەز) دەکات لەگەڵ ئەو دیاردە کلتوریانە و هەر لەسەر ئەم بنەمایە مرۆڤایەتی دابەش دەکات، بە چاکتر و خراپتر، سەرووتر و خوارتر. 

 موقارەنە کردنی کوردستان بە جیهانی غەرب لە جەهلەوە سەرچاوە دەگرێت بۆ نموونە بەریتانیایەک لە كاتی جەنگی یەكەمی جیهانیدا  یەك لەسەر پێنجی دنیای داگیر كرد بوو، خاوەنی سەدان كۆڵۆنی بوون  لە كیشوەرەكانی ئاسیا و ئەفریقا و ئەمریكای لاتین و ئوستورالیا، ئێستاش خاوەنی چەندین كۆڵۆنیایە لە كیشوەرەكانی ئاسیا و ئەفریقا و ئەمریكای لاتین و تەنانەت لەناو خاكی ئەوروپاش خاوەنی كۆڵۆنین، دەوڵەتێک کە خاوەن مێژوویەکی دێرینە و پڕیەتی ئەمن و ئەمان و سەروەری بە ئێستاشەوە ڕێگانادەن و هەرە بچووکترین مەترسییەک لەسەر نەتەوەی ئینگلیز  دروست ببێت، هەر ئینگلیزەکان خۆیان ‌ئەوکات پیشانت دەدەن پێکەوەژیان و فرەیی یەعنی چی.

بەڵام دۆخی کورد و کوردستان بارودۆخێکی تەواو جیاوازە و ناتوانین بەهەمان سیاق خوێندنەوەی بۆ بکەین، کورد و ڕاسیزم کوجا مەرحەبا ئێمە وەک کورد هێشتا نەمانتوانیووە بچینە باری ڕاستڕەویەوە بۆیە بانگەشەیی ئەم فرەییە لەڕووی تیۆرییەوە تەواو دروستە بەڵام لەڕووی کردارییەوە پڕکێشەیە و کێشەدار و نەکردەیە، ئێمە هێشتا گرفتی زۆر قووڵی ئۆنتۆلۆژی و وجودیمان هەیە واز پارچەکانی دیکە بهێنین کە تەنانەت ناتوانن بە زمانی خۆشیان بێنەگۆ، ئێمەش لە عێراق ئەو نیمچە سەربەخۆییەی کە هەمانە هێشتا لەژێر هەڕەشەی داگیرکاری و قڕکردنداین چ بە مادیەن چ بەمەعنەوی و فەرهەنگی، بۆیە نابێت خۆمان بەگەزی غەرب بپێوین.

ناخوازین بەشداربین لە بڵاوبوونەوەی ڕق و کینە  و ناخوازین کورد داخ لەدڵ و ڕق ئەستوور بێت بەرانبەر میللەتانی تر  و بەڵکو پێویستە لەسەروو ڕۆمانسیەت و هەستەوە بهزرین،کورد ئاتاجی بەوەیە دوژمنەکانی خۆی بناسێت نەک ڕقی لێیان بێت تۆ تا هەزاران ساڵی دیکە فارس و تورک و عەرەب بە دۆستی خۆت بزانیت بەڵام لەلای ئەوان هەر دوژمنیت و هەر دەرفەتێک هەڵکەوێت زۆر فاشیستانە سەرت دەخۆن بۆیە لەسەرووی هەستی ڕۆمانسییانەوە  بڕوانە و دوژمنەکانی خۆت بناسە و ئاگاداری مێژووت بە. 

بەم بارودۆخەشەوە کورد نەک ڕاسیزم نەبووە بەڵکو هەمیشە لەنێو کورددا فرەییەکی زۆری خۆڕسک هەبووە و هەیە و پێویستمان بەلاسایکردنەوەی ئەم مۆدێلانە نییە، بەشێوەیەک لەهەرێمێکی گچکەلەدا چەند زار و بنزار و شێوەزاری تێدا دێنەگۆ بەبێ تواندنەوەی یەکتری ، چەندان نەتەوە و ئاینی دیکەی تێدابووە بەبێ گرفت تێیدا ژیاون ئێستاش بەهەزاران بەنگلادیشی و نیپاڵی و کرێکاری بیانی تێیدا دەژی، عەرەب لەشارەکانی کوردستان و بەتایبەت هەولێریش هێندە ڕێزیان لێگیراوە کەخەریکە ببنە خانەخوێ ، هەر بەریتانیا بەنموونە وەربگرینەوە تەنها بە داگیرکاری و پەلهاویشت بۆ وڵاتانی جیهان نەوەستاوە بەڵکو بە ئێستاشەوە ئەو سێ هەرێمەی دیکەشی جگە لەئینگڵاند  کە وەیڵز و سکۆتلەند و ئێرلەندایە لەنێو خۆیدا تواندویەتیەوە و زمان و فەرهەنگیان قەڵاچۆکراوە.

یاخود باس لەوە دەکرێت لێرە و لەوێ کەسنوور درۆیەکە و شتێکە دروستکراو و داهێنراوی دەستی مرۆڤەکانە و بیری نەتەوایەتی بەسەرچووە گەرنا ئێمە هەموومان مرۆڤین و سەر بەزەوین کە ئەمەشیان دیدێکی تەواو ئایدیاڵی و کێشەدار و نەکردەیە بەتایبەت لەدوای دەوڵەت_نەتەوە شتێک نییە بەنێوی زەوی و هەموومان و مرۆڤی جیهانی، داواکارم یەکێک لەوان بەبێ ڤیزەی چوونە ژوورەوە و گوزەرنامە (پاسپۆرت) خۆی بکات بەوڵاتێکی دیکەدا و بڵێت من سەربەزەویم و سنوورەکان درۆیەکی گەورەن!

زەیدان تەها